Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS – ang. Premenstrual Syndrome) to zbiór objawów towarzyszących wielu kobietom około 7-12 dni przed miesiączką. Występujące objawy to zarówno te fizyczne jak i emocjonalne. Naukowcy twierdzą, że zespół napięcia przedmiesiączkowego występuję po dniu owulacji, ponieważ poziom estrogenu i progesteronu zaczyna dramatycznie spadać (jeśli nie doszło do zapłodnienia). Objawy PMS ustępują w ciągu kilku dni po rozpoczęciu miesiączki, gdy poziom hormonów znów zaczyna rosnąć.
Niektóre kobiety przechodzą przez cykl menstruacyjny bez objawów PMS lub z bardzo łagodnymi objawami (ok. 75% kobiet doświadczających PMS). U innych objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego mogą być na tyle poważne, że utrudniają codzienne funkcjonowanie (ok. 20 – 30% kobiet doświadczających PMS). Ciężkie objawy mogą być oznaką przedmiesiączkowego zaburzenia dysforycznego (PMDD). Zespół napięcia przedmiesiączkowego ustępuje np. po menopauzie lub w czasie ciąży, po porodzie może powrócić z innymi objawami.
Chociaż PMS jest powiązany z fazą lutealną tzw. okresem poowulacyjnym – więcej o tym w artykule: Zagnieżdżanie sie zarodka, a faza lutealna? Co to jest niewydolność fazy lutelanej? – to jego przyczyny nie są jasne, lecz może w to być zaangażowanych kilka czynników. Istotne wydają się być zmiany poziomów hormonów podczas cyklu menstruacyjnego. Podstawą zespołu napięcia przedmiesiączkowego jest utrata progesteronu działającego na ośrodkowy układ nerwowy. Zmiany chemiczne w mózgu, stres i problemy emocjonalne (np. depresja) nie powodują PMS, ale mogą go pogorszyć, tak samo jak: niski poziom witamin i minerałów, wysoki poziom sodu, alkoholu i/lub kofeiny. Zespół napięcia przedmiesiączkowego występuje częściej: u kobiet między 20 a 40 rokiem życia, mających co najmniej 1 dziecko, mających przypadki depresji w rodzinie lub kiedy same miały w przeszłości depresję.
Czynniki przyczyniające się do PMS:
- napięcie,
- stan psychiczny,
- zły stan zdrowia fizycznego,
- nadwaga i otyłość – kobiety z BMI powyżej 30 są trzykrotnie bardziej narażone na PMS niż te z prawidłową masą ciała,
- palenie wyrobów nikotynowych – palacze są dwukrotnie bardziej narażeni na ciężkie objawy PMS w porównaniu z osobami niepalącymi,
- historia rodziny i genetyka,
- środowisko kulturowe i społeczne.
Objawy PMS mogą być różne dla każdej kobiety, a nawet zmieniać się przez całe życie. Zwykle są łagodne lub umiarkowane. Mogą wystąpić objawy fizyczne, takie jak wzdęcia, gazy lub objawy emocjonalne. Większość kobiet doświadcza kilku z nich, nie wszystkie. Prawie 80% kobiet zgłasza jeden lub więcej objawów, które nie wpływają znacząco na codzienne funkcjonowanie. Objawy PMS obejmują:
Fizyczne:
- wzdęcia,
- skurcze,
- opuchnięte i tkliwe piersi,
- głód,
- ból głowy,
- bóle mięśni,
- bóle stawów,
- opuchnięte dłonie i stopy,
- trądzik,
- przyrost masy ciała,
- zaparcia lub biegunka,
- niższa tolerancja na hałas lub światło.
Emocjonalne lub psychiczne:
- drażliwość lub wrogie zachowanie,
- uczucie zmęczenia,
- problemy ze snem,
- zmiany apetytu,
- problemy z koncentracją i/lub pamięcią,
- napięcie, niepokój,
- depresja, uczucie smutku, płaczliwość,
- wahania nastroju,
- zmniejszone libido,
- wycofanie społeczne.
Dla niektórych kobiet ból fizyczny i stres emocjonalny są na tyle silne, że wpływają na ich codzienne życie. Niezależnie od nasilenia objawów, u większości kobiet ustępują one najpóźniej w ciągu czterech dni po rozpoczęciu miesiączki. Jednakże niewielka liczba kobiet doświadcza zespołu napięcia przedmiesiączkowego w stopniu, który uniemożliwia im normalne funkcjonowanie (PMDD).
Jak zminimalizować objawy PMS?
Pewne czynności i nawyki mogą przyczynić się do obniżenia intensywności lub nawet zaniku występowania pewnych objawów. Są to np.:
- regularne ćwiczenia,
- stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety (częstsze spożywanie mniejszych posiłków),
- spożywanie dużej ilości płynów,
- dbanie o dobry sen (około 7-8 godzin nieprzerwanego snu),
- podjęcie próby zminimalizowania stresu lub podjęcie metod radzenia sobie z nim (np. joga, medytacja, terapia),
- zażywanie środków przeciwbólowych (paracetamol, ibuprofen),
- ograniczenie palenia wyrobów tytoniowych,
- ograniczenie spożywania alkoholu,
- uzupełnienie swojej diety (np. w postaci suplementów) w wapń, witaminę B6, magnez, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-3, omega-6), witaminę D,
- śledzenie objawów i odnotowywanie ich w dzienniku.
Jak diagnozuje się PMS?
Nie ma jednego testu określającego posiadanie PMS. Diagnoza polega na rozmowie
z lekarzem o regularnie towarzyszących danej kobiecie objawach i ich intensywności. Najlepiej po uprzednim śledzeniu przez nią i odnotowywanie objawów i tego jak poważne są, przez okres co najmniej kilku miesięcy. Przydatne mogą okazać się aplikacje mobilne zawierające specjalne udogodnienia w tym zakresie.
>> Więcej o aplikacjach mobilnych artykule: Po co sa aplikacje monitorujące cykl miesiączkowy? Np. Flo, Clue, Kalendarz Miesiączka
To może być PMS jeśli:
- objawy mają miejsce około pięć dni przed terminem rozpoczęcia miesiączki, przez co najmniej trzy cykle miesiączkowe z rzędu,
- objawy kończą się najpóźniej 4 dni po rozpoczęciu miesiączki,
- towarzyszące objawy powstrzymują od cieszenia się lub wykonywania niektórych normalnych, codziennych czynności.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli kobieta nie jest w stanie poradzić sobie z zespołem napięcia przedmiesiączkowego, ponieważ objawy wpływają na jej zdrowie i codzienne czynności, a podjęła już wskazane kroki w celu zminimalizowania intensywności i występowania symptomów, powinna skontaktować się z lekarzem.
Diagnozę stawia się, gdy kobieta ma więcej niż jeden nawracający objaw we właściwym czasie, który jest na tyle poważny, że powoduje upośledzenie funkcjonowania i nie ustępuje między miesiączką a owulacją – w której wyznaczeniu pomoże Ci termometr owulacyjny. Dodatkowo lekarz powinien wykluczyć inne przyczyny, takie jak:
- niedokrwistość,
- endometrioza,
- choroba tarczycy,
- zespół jelita drażliwego,
- zespół chronicznego zmęczenia,
- choroby reumatologiczne,
Poza rzetelnie prowadzonym dziennikiem objawów lekarz może chcieć przeprowadzić test hormonu tarczycy, aby upewnić się, że funkcjonuje ona prawidłowo, test ciążowy, czy badanie miednicy mające na celu wykluczenie jakichkolwiek problemów ginekologicznych. Może również przeprowadzić wywiad na temat występowania u pacjentki lub jej rodziny jakichkolwiek przypadków depresji lub innych zaburzeń nastrojów.
Lekarz może zalecić pewne działania mające na celu leczenie:
- terapia,
- codzienne ćwiczenia,
- suplementy witaminowe,
- dieta bezkofeinowa,
- poradnictwo indywidualne lub grupowe,
- zajęcia z radzenia sobie ze stresem ,
- leki przeciwbólowe bez recepty,
- leki na receptę (leczenie hormonalne, leki przeciwdepresyjne),
- leki moczopędne,
- progesteron w tabletkach.
Ciężki przebieg PMS czyli przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD ang. premenstrual dysphoric disorder) Ciężkie objawy PMS są rzadkie. Tylko niewielki odsetek kobiet z ciężkimi objawami ma przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne. Dotyka ono od 3 do 8 procent kobiet.
Objawy PMDD:
- depresja,
- myśli samobójcze,
- bolesne skurcze,
- objadanie się,
- problemy z koncentracją,
- bezsenność,
- brak zainteresowania codziennymi czynnościami,
- płaczliwość,
- gniew z silnymi wahaniami nastroju,
- ataki paniki.
Objawy PMDD mogą wystąpić z powodu zmian poziomu estrogenu i progesteronu. Istnieje również związek między niskim poziomem serotoniny a PMDD. Zalecane leczenie przebiega podobnie jak w przypadku PMS. Jeśli objawy nie ustępują, lekarz może przepisać selektywny inhibitor wychwytu zwrotnego serotoniny. Lek ten zwiększa poziom serotoniny
w mózgu i odgrywa wiele ról w regulowaniu chemii mózgu, które nie dotyczą tylko depresji. Lekarz może również zasugerować terapię poznawczo – behawioralną, która pomaga zrozumieć własne myśli i uczucia.
Czy PMS to prawda?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego był początkowo postrzegany jako wyimaginowana choroba. Kobietom zgłaszającym doskwierające im objawy zarzucało się “zmyślanie”. Formalny medyczny opis zespołu napięcia przedmiesiączkowego i cięższej powiązanej diagnozy (PMDD) sięga 70 lat wstecz do artykułu Roberta T. Franka “Przyczyny hormonalne napięcia przedmiesiączkowego”, oraz artykułu Daltona i Greene’a w “British Medical Journal” z 1953 roku. Od tego czasu PMS jest obecny w kulturze społecznej.
