Aby wiedzieć, czym jest faza lutealna, warto zapoznać się z innymi etapami cyklu zachodzącymi w organizmie kobiety. Cykl menstruacyjny trwa średnio 28 dni. Tak naprawdę istnieją dwa typy cykli, które zachodzą równolegle i są ze sobą skoordynowane: cykl jajnikowy i cykl zmian w błonie macicy. Faza lutealna jest ostatnim z trzech etapów cyklu jajnikowego. 

  1. Stadium pęcherzykowe trwające od 1 do 13 dnia cyklu (gdzie za pierwszy dzień uznawany jest moment początku krwawienia). Na tym etapie zachodzi rozwój i dojrzewanie pęcherzyka jajnikowego oraz przygotowanie komórek gruczołowych znajdujących się w torebce pęcherzyka odpowiedzialnych za wydzielanie hormonu – estrogenu. 
  2. Owulacja – średnio przypada na 14 dzień cyklu. W trakcie następuje pęknięcie pęcherzyka jajnikowego i uwolnienie dojrzałej komórki, gotowej do zapłodnienia.
  3. Stadium lutealne mające miejsce między 15 a 28 dniem. Zamyka ono cykl jajnikowy. Ma różny przebieg w zależności od tego czy doszło do zapłodnienia, czy nie. 

Istotne są również procesy zachodzące w macicy, podczas których zachodzą zmiany w grubości i budowie błony śluzowej macicy. Po zakończeniu miesiączki jest etap odnowy i pogrubiania, dzięki czemu zapłodniona komórka będzie mogła osadzić się w macicy i rozwijać. W przypadku, gdy do zapłodnienia nie dojdzie, następuje obumieranie błony śluzowej prowadzące do kolejnego krwawienia.

>> Więcej o cyklu w artykule: Cykl kobiety a NPR

Faza lutealna – mechanizm działania 

Po owulacji i uwolnieniu komórki jajowej uwalniane są hormony – folikulotropowy i luteinizujący, powodujące przekształcenie pęcherzyka jajnikowego w ciałko żółte (w dokładnym określeniu momentu owulacji pomoże Ci termometr owulacyjny).

Ciałko żółte uwalnia progesteron i w niewielkiej ilości estrogeny. Ten pierwszy hormon wpływa na przygotowanie endometrium, czyli pogrubienie wyściółki macicy. Ma to na celu umożliwić zagnieżdżenie się komórki i jej rozwój po ewentualnym zapłodnieniu. Wewnątrz podszewki „rosną” naczynia krwionośne, które będą miały za zadanie dostarczać tlen i składniki odżywcze rozwijającemu się zarodkowi. Progesteron zapobiega również rozpadowi endometrium (zapobiega miesiączce), co prowadziłoby do poronienia w przypadku gdyby kobieta była w ciąży. 

W wyniku działania hormonu zaobserwować można również wzrost temperatury ciała, czy gęstnienie śluzu w szyjce macicy. Wzrost poziomu estrogenu i progesteronu powoduje poszerzenie przewodów mlecznych w piersiach, w rezultacie mogą one stać się tkliwe i opuchnięte. W sytuacji kiedy nie dochodzi do zapłodnienia lub zapłodnione jajo nie zagnieździ się, ciałko żółte ulega degradacji, a poziom estrogenu i progesteronu spada, rozpoczynając nowy cykl menstruacyjny, objawiając się krwawieniem.

Czas trwania fazy lutealnej

Normalna faza lutealna może trwać od 11 do 17 dni, natomiast u większości kobiet trwa od 12 do 14 dni. W sytuacji kiedy trwa poniżej 10 dni, jest uważana za krótką (czyli miesiączka występuje 10 lub mniej dni po owulacji).

Taki stan może powodować, że zajście w ciążę może być trudniejsze, ponieważ nie daje to wyściółce macicy odpowiedniego czasu na przygotowanie się do zagnieżdżenia zarodka i utrzymania go. Wtedy mówimy o niewydolności fazy lutealnej

Z drugiej strony istnieje możliwość wystąpienia długiej fazy lutealnej. Spowodowane jest to brakiem równowagi hormonalnej. Inną ewentualnością kiedy można błędnie uznać, iż etap ten jest nadwyraz długi, jest po prostu sytuacja, w której kobieta zaszła w ciążę. 

Na czym polega zagnieżdżenie się zarodka?

Inaczej nazywane implantacją – jest to etap w reprodukcji człowieka, w którym zarodek przylega do ściany macicy. W sytuacji powodzenia zarodek otrzymuje od matki tlen i składniki odżywcze, dzięki czemu będzie mógł się rozwijać. Zarodek zagnieżdża się zwykle w przedniej lub tylnej ścianie macicy. Aby do tego doszło, muszą być zapewnione odpowiednie warunki nazywane oknem implantacji.

Faza gotowości endometrium macicy trwa około 4 dni i pojawia się około 6 dni po szczytowym poziomie hormonu luteinizującego, czyli 6-10 dni po owulacji lub między 20 – 23 dniem po ostatnim krwawieniu. Okienko implantacyjne charakteryzuje się pewnymi zmianami określanymi jako transformacja błony plazmatycznej, która wspomaga wchłanianie płynu macicznego i zbliża komórkę do endometrium, jednocześnie unieruchamiając ją. 

Aby umożliwić implantacje, macica przechodzi następujące zmiany w poszczególnych etapach:

  1. Endometrium zwiększa swoją grubość i zostaje unaczynione, jego gruczoły stają się kręte i zwiększają poziom wydzielin.
  2. W przypadku zajścia w ciążę następuje dalszy rozwój gruczołów macicy.
  3. Zmienia się wydzielina z gruczołów nabłonkowych wyściółki macicy. 

Co wpływa na płodność – wada fazy lutealnej 

Niewydolność fazy lutealnej definiuje się jako niski lub nieodpowiedni poziom progesteronu podczas fazy lutealnej. Jednakże nie jest to uznane jako samodzielna przyczyna niepłodności, ponieważ występują trudności podczas diagnostyki. 

Krótka faza lutealna lub niski poziom progesteronu nie zawsze powoduje niepłodność, lub poronienie. Nie jest również pewne, czy proponowane metody leczenia poprawiają płodność i zapobiegają poronieniu. Długoterminowa, rzetelna obserwacja PTC pozwala zauważyć i zdiagnozować niewydolność fazy lutealnej, a tym samym szybciej przystąpić do leczenia i uniknąć
w przyszłości problemów z zajściem w ciążę z tego powodu.

Czym może objawiać się niewydolność fazy lutealnej?

Objawy, jakie mogą być związane z defektem fazy lutealnej:

  • krótkie cykle miesiączkowe,
  • nieregularna owulacja, lub jej brak,
  • powtarzające się wczesne poronienie,
  • występujące krwawienie między owulacją, a przewidywanym krwawieniem. 

Jakie są przyczyny niewydolności fazy lutealnej?

  • Wiek.
  • Otyłość. 
  • Zaburzenia pracy tarczycy.
  • Zaburzenia odżywiania (np. anoreksja, bulimia).
  • Nadmierne ćwiczenie tętnicze.
  • Endometrioza.
  • Zespół policystycznych jajników. 

Problem z zagnieżdżeniem się zarodka a niewydolność fazy lutealnej

Zagnieżdżenie się zarodka, czyli implantacja to efekt precyzyjnego mechanizmu i interakcji zachodzących pomiędzy zarodkiem i endometrium. Zarówno po stronie zarodka, jak i wyściółki macicy musi dojść do zaprezentowania odpowiednich cząsteczek sygnałowych i receptorów. Do implantacji dochodzi w trakcie tak zwanego „okienka implantacyjnego”, czyli specjalnego okresu, w którym endometrium ma możliwość akceptacji zarodka. Ten okres, charakteryzujący się pojawianiem specjalnych cząsteczek „chwytających” zarodek, zależny jest w dużej mierze od prawidłowych poziomów hormonów płciowych, w tym progesteronu.

Wiadomo, że do implantacji dochodzi ok. 7-8 dnia po owulacji. Zarodek rozpoczyna wydzielanie gonadotropiny kosmówkowej, lecz aby ciąża mogła być kontynuowana, miesiączka musi być zahamowana jeszcze przez kilka dni. Zbyt szybki spadek poziomów koncentracji progesteronu, może wywołać miesiączkę i wczesną utratę ciąży, zanim zaimplantowany zarodek jest w stanie zapobiec złuszczeniu endometrium. W sytuacji gdy jest możliwe przeanalizowanie długości fazy poowulacyjnej w kolejnych cyklach, dzięki pomiarowi podstawowej temperatury ciała, będzie można zapobiegać takim sytuacjom. Dzięki uzyskaniu takiej unikalnej wiedzy będzie również możliwość efektywniejszego leczenia niepłodności.  

Jak zdiagnozować występowanie wady fazy lutealnej

Nie istnieje jeden dobry sposób diagnozowania, ponieważ każdy z nich może być obarczony pewnymi wadami. Jest jednak kilka metod, które mogą pomóc w wykryciu pewnych defektów. 

  • Podstawowa temperatura ciała PTC

    Dzięki obserwacji podstawowej temperatury ciała z wykorzystaniem termometru owulacyjnego można wykryć nieprawidłowo krótką fazę lutealną. PTC po owulacji wzrasta, co pozwala ustalić długość fazy lutealnej.

    >> Więcej o tej metodzie w artykule: Czego można się dowiedzieć z obserwacji PTC?
  • Biopsja endometrium 

    Polega na zbadaniu tkanki endometrium podczas fazy lutealnej i ocenie czy komórki znajdują się w odpowiednim stadium rozrostu (w stosunku do momentu cyklu menstruacyjnego).
  • Testowanie poziomu progesteronu 

    Ta metoda jednak jest wyjątkowo niejasna, ponieważ ciężko określić poziom hormonu uznawany za „normalny”. Dodatkowo, należy określić dokładny moment wystąpienia owulacji, co również bywa trudne. 

Leczenie defektu fazy lutealnej 

Skuteczne leczenie wad fazy lutealnej nie jest oczywiste. Należy skonsultować się z lekarzem, opisując mu dokładnie zaobserwowane objawy. Objawy powinny być odnotowywane co najmniej przez sześć ostatnich miesięcy, stąd tak ważna jest bieżąca obserwacja cyklu. Lekarz może zlecić pewne rozwiązania. 

Suplementacja progesteronu (doustnie lub poprzez zastrzyk, czy czopek domaciczny) – jest to dość kontrowersyjna metoda ze względu na brak zdecydowanych dowodów na to, czy suplementacja progesteronu poprawia płodność lub zmniejszy ryzyko wczesnych poronień. Badania wykazały wypływające z tego korzyści u kobiet, które przeszły poronienie 3 lub więcej razy. 

Zastrzyki hCG (z ang. gonadotropiny kosmkowej) – niskie dawki hormonu można podawać w fazie lutealnej, lecz suplementacja progesteronu jest bardziej powszechna i ma mniej skutków ubocznych. 

Poprawa owulacji poprzez wzmocnienie ciałka żółtego mającego wpływ na jakość fazy lutealnej (produkcja progesteronu) poprzez stosowanie leków na niepłodność. 

Stosowanie leków na niepłodność np. cytrynianu klomifenu, który stymuluje wzrost mieszków włosowych. 

Istotne jest również zadbanie o swoje zdrowie. Na przykład jeżeli kobieta ma chorobę tarczycy może to istotnie wpłynąć na jej cykl menstruacyjny i płodność. Należy w pierwszej kolejności rozpocząć leczenie innych schorzeń mających wpływ na okres i płodność. 

Oceń post

Zostaw komentarz